Muzyka Centrum Audio Artu? Krótko o „tradycji awangardy” w Krakowie

W przededniu rozpoczęcia 21. edycji międzynarodowego festiwalu Audio Art nie sposób nie ulec samo nasuwającym się refleksjom i pytaniom. Od ponad dwóch dekad późną jesienią w centrum Krakowa panuje multimedialna zawierucha premierowych koncertów, performansów, instalacji, warsztatów i wykładów w wykonaniu liczących się twórców sztuki najnowszej. Jest to zarazem sztuka wysoce spersonalizowana: współcześni artyści, chcąc w swoich działaniach dać własną odpowiedź  na złożoność otaczającej ich rzeczywistości i stanąć z nią twarzą w twarz niejednokrotnie sięgają po rozwiązania radykalne, stojące na granicy eksperymentu. Transgresja wszystkiego tego, co dobrze znane wywołuje konieczność przyjęcia postawy interdyscyplinarnej, a w działaniach artystycznych integrowania sztuki dźwiękowej i wizualnej, zmuszając w efekcie krytyków do re-definicji audio-wizualnych obiektów i zdarzeń rozgrywających w czasie i przestrzeni oraz nowego ujęcia osoby kompozytora jako wykonawcy, konstruktora, a nierzadko samego w sobie instrumentu.

W festiwalowej  wichurze  (będącej w zasadzie powiewem aktualnych tendencji artystycznych spoza naszego kraju) gęsto zapisanych ulotek programowych oraz zapełnionej nazwami instytucji partnerskich i patronów oficjalnej stronie internetowej AAF nietrudno jest przeoczyć niewielkie logo głównego organizatora wszystkich, niezwykle zróżnicowanych wydarzeń: „Muzyka Centrum”. Czy historia Stowarzyszenia Artystycznego Muzyka Centrum jest znana i bliska licznym zastępom festiwalowych wolontariuszy, każdego roku coraz młodszych,  z entuzjazmem współtworzących niepowtarzalną atmosferę Audio Art Festival?

Obchodząca w minionym roku jubileusz 35-lecia istnienia Muzyka Centrum zainicjowała swoją działalność  13 czerwca 1977 roku koncertem w Klubie „Na Kotłowem” , podczas którego wykonano utwory m.in. Romana Haubenstocka-Ramatiego i Bogusława Schaeffera i początkowo miała charakter nieformalny. Inicjatywa grupy absolwentów Akademii Muzycznej w Krakowie na czele z Markiem Chołoniewskim, Kazimierzem Pyzikiem, Mariuszem Pędziałkiem i Marcinem Krzyżanowskim miała na celu zwiększenie obecności muzyki najnowszej, w szczególności awangardowej w krakowskim repertuarze koncertowym i umożliwienie młodym wykonawcom bezpośredniego z nią zetknięcia. Popularyzowała zarazem „nową muzykę” polską i zagraniczną prawykonywaną podczas kolejnych koncertów i wpływała na kształtowanie się jej odbioru.

Co istotne, w latach 80. działalność Stowarzyszenia Artystycznego Muzyka Centrum wpisywała się i była przedłużeniem dokonań grup awangardowych o ustalonej pozycji na artystycznej mapie Krakowa i posiadających swoją stałą publiczność – zwłaszcza mającej swoją siedzibę w Galerii Krzysztofory Grupy Krakowskiej, do której  – poza artystami plastykami m.in. Tadeuszem Kantorem, Jerzym Nowosielskim, Tadeuszem Brzozowskim – należeli także kompozytorzy, w tym Barbara Buczek, Adam Walaciński, Bogusław Schaeffer i Marek Chołoniewski. Z międzynarodową działalnością tego ostatniego – charyzmatycznego przewodniczącego Muzyki Centrum, wiąże się stopniowe rozszerzenie aktywności koncertowej członków Stowarzyszenia występujących pod nazwą „Muzyka Centrum Ensemble” (nie tylko w Krzysztoforach, ale także Teatrze STU, auli PWSM „Florianka”, Teatrze Bagatela) i rozbudowywanie jej także o produkcję serii koncertowych i festiwali we współpracy z artystami z drugiej strony „żelaznej kurtyny”: Muzyka Świata (1989), Duety Współczesne (1990), Muzyka bez Granic (1991), Międzynarodowe Warsztaty Muzyki Współczesnej Kraków/Stuttgart (1993-1998), Internationale Akademie für Neue Komposition w Schwaz (Austria) w (1993), NANENS , Filmy nieme z muzyką live (1996), Międzynarodowe Warsztatów Acanthes/IRCAM w Krakowie  (2000), a w późniejszych latach także Ensemble Spiel (2003), Pomosty (Bridges, 2003).

Wydarzeniem bezprecedensowym w historii Stowarzyszenia Artystycznego Muzyka Centrum było powołanie do istnienia w 1993 roku festiwalu Audio Art sytuującego dotychczasową działalność Muzyki Cenrum w szerokim kontekście współczesnej sztuki postmodernistycznej, wspartej osiągnięciami  rozwijającej się instensywnie od lat 50. XX wieku technologii. Twórczość Audio Art stanowi zatem część repertuaru Muzyki Centrum, a oba zjawiska łączą – poza ich spiritus movens, wieloletnim dyrektorem artystycznym Markiem Chołoniewskim – niezmienne założenia programowe: traktowanie sztuki (w tym muzyki) jako pola do eksploracji poznawczej, źródła autentycznych doświadczeń oraz wiedzy o świecie i nas samych. Mogą się one wyzwalać w zetknięciu z zawsze najaktualniejszymi propozycjami repertuarowymi niosącymi dalekoidące asocjacje estetyczne i znaczeniowe, wykonywanymi w sposób kreatywny i spontaniczny, jak gdyby poza istniejącymi granicami. W tym szaleństwie jest więc metoda, a prowadzi ona do corocznych i za każdym razem innych spotkań w centrum audio artu, które mają swoje trwałe miejsce w tradycji  awangardowego Krakowa.

Za pomoc w przygotowaniu artykułu dziękuję Ani Szwajgier, autorce pracy magisterskiej Muzyka Centrum – działalność i repertuar jako odzwierciedlenie głównych nurtów muzyki 2. połowy XX wieku oraz przemian dokonujących się w formach jej prezentacji (2004), napisanej pod kierunkiem Prof. Adama Walacińskiego.